Cục An toàn bức xạ và hạt nhân sẽ là “Tổng chỉ huy” chiến lược quốc gia về an toàn hạt nhân

Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (ATBXHN) phải trở thành cơ quan điều phối tổng thể chiến lược quốc gia về an toàn hạt nhân với năng lực kỹ thuật vững, có thẩm quyền độc lập và tư duy quốc tế hóa. Đây là định hướng lớn được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tại buổi làm việc với Cục ATBXHN vào chiều 31/7/2025, nhân dịp kỷ niệm 31 năm ngày thành lập đơn vị.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc.

Xây dựng hạ tầng pháp quy hạt nhân hiện đại

Tại buổi làm việc, Cục trưởng Cục ATBXHN Nguyễn Hoàng Linh đã báo cáo về tổ chức và hoạt động của đơn vị trong thời gian qua, trong đó nhấn mạnh kết quả nổi bật giai đoạn 2020-2025 về: Xây dựng thể chế, pháp luật; cấp phép; phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử (NLNT); hợp tác quốc tế; hỗ trợ kỹ thuật, thông tin, đào tạo; thanh tra, kiểm tra.

Cục đã chủ trì, trình Quốc hội thông qua Luật NLNT 2025 tại Quốc hội khoá XV kỳ họp thứ 9 vừa qua, cấp hơn 7.000 giấy phép công việc bức xạ, 280 giấy đăng ký hoạt động dịch vụ hỗ trợ ứng dụng NLNT, gần 4.800 chứng chỉ nhân viên bức xạ và chứng chỉ hành nghề (tăng trung bình khoảng 8%/năm), phê duyệt 220 kế hoạch ứng phó sự cố cấp cơ sở; trình Bộ KH&CN cấp 63 giấy phép, thẩm định và phê duyệt 6 kế hoạch ứng phó sự cố cấp tỉnh; cùng nhiều hoạt động hợp tác quốc tế hiệu quả về an toàn, an ninh, thanh sát hạt nhân và hợp tác kỹ thuật với Cơ quan NLNT quốc tế (IAEA), Liên minh châu Âu (EU) và các đối tác quốc tế; Đầu mối giúp Bộ KH&CN triển khai một số điều ước quốc tế trong lĩnh vực NLNT; Hợp tác ba bên IAEA-Việt Nam - Lào/Campuchia để hỗ trợ Lào và Campuchia phát triển ứng dụng NLNT, năng lực quản lý ATBXHN.

Cục trưởng Cục ATBXHN Nguyễn Hoàng Linh báo cáo tại buổi làm việc.

Cục điều phối 6 dự án quốc gia (VIE), 17 dự án vùng, liên vùng, khu vực (RAS, INT) về tăng cường năng lực và thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, ứng dụng kỹ thuật hạt nhân vào các ngành, lĩnh vực; Trực tiếp triển khai 3 dự án (VIE9020, VIE9021, VIE9022) về phát triển hạ tầng pháp quy hạt nhân trong y tế và công nghiệp.

Cục là đơn vị chủ tịch luân phiên Mạng lưới cơ quan pháp quy hạt nhân ASEAN (ASEANTOM) năm 2020, Chủ tịch luân phiên Mạng lưới Thanh sát hạt nhân châu Á - Thái Bình Dương (APSN) năm 2021-2022.

Về phát triển, ứng dụng NLNT, Cục tổ chức đánh giá kết quả thực hiện Chiến lược ứng dụng NLNT vì mục đích hòa bình đến năm 2020; Đầu mối xây dựng Quy hoạch phát triển, ứng dụng NLNT thời kỳ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 245/QĐ-TTg) và Kế hoạch thực hiện Quy hoạch.

Định hướng phát triển trọng tâm được Cục ATBXHN đặt ra trong giai đoạn 2026-2030 gồm: Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Luật NLNT năm 2025; triển khai Nghị quyết phát triển NLNT và thực thi đảm bảo an toàn, an ninh; tăng cường năng lực toàn diện của cơ quan an toàn bức xạ hạt nhân quốc gia; xây dựng, vận hành, khai thác Nền tảng số về an toàn bức xạ và hạt nhân và phát triển NLNT; phát triển công nghệ và ứng dụng NLNT phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng tời, Cục ATBXHN đã đưa ra một số đề xuất với Bộ trưởng về: Chỉ đạo Đề án Tăng cường năng lực của Cục ATBXHN; Cho phép thực hiện Dự án đầu tư công 2026-2028, bắt đầu đầu tư xây dựng nền tảng số cho toàn bộ hoạt động theo dõi, cấp phép; Xây dựng bộ tiêu chí, điều khoản Hợp đồng cho việc lựa chọn nhà thầu hỗ trợ tư vấn thẩm định nhà máy điện hạt nhân; Bảo đảm kinh phí hoạt động của Cục ATBXHN; tạo điều kiện tăng cường cơ sở vật chất cho Cục ATBXHN tại trụ sở mới.

Xây dựng tổ chức vững mạnh khi chuyển sang giai đoạn mới

Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Lê Xuân Định đã có một số lưu ý về nội dung công việc trong thời gian tới của Cục ATBXHN. Công tác pháp quy hạt nhân sẽ bước vào giai đoạn triển khai thực tiễn, với nhiều nhiệm vụ nặng nề và yêu cầu cao hơn so với giai đoạn nghiên cứu, giả thiết trước đây. Để đáp ứng yêu cầu này, cần xây dựng một tổ chức vững mạnh, kỷ luật, kỷ cương và thống nhất, từ lãnh đạo Cục đến các đơn vị trực thuộc.

"Một tổ chức mạnh phải được hình thành từ sự thay đổi của từng cán bộ, công chức, viên chức. Kỷ luật, đoàn kết và bảo mật thông tin là nguyên tắc làm việc cơ bản của bất kỳ cơ quan pháp quy hạt nhân quốc gia nào. Đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về NLNT. Lãnh đạo các đơn vị cần quán triệt tinh thần này tới toàn thể cán bộ", Thứ trưởng Lê Xuân Định lưu ý.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định phát biểu tại buổi làm việc.

Từ nay đến cuối năm, nhiệm vụ trọng tâm là hoàn thành các quy định và thông tư theo đúng phân cấp, phân quyền. Theo đó, các giấy phép liên quan đến ATBXHN cần được điều chỉnh để Cục ATBXHN ký duyệt, đảm bảo quy trình chặt chẽ, công khai và minh bạch. Đồng thời, năng lực xây dựng văn bản, soạn thảo tờ trình cần được nâng cao, đảm bảo sự rõ ràng, logic trong hoạt động quản lý nhà nước.

Cục ATBXHN không chỉ là đơn vị xây dựng văn bản pháp quy, mà còn là cơ quan tham mưu cho Bộ và Chính phủ trong các vấn đề liên quan đến phát triển điện hạt nhân, ứng dụng NLNT và bảo đảm an toàn bức xạ. Thứ trưởng đề nghị Cục ATBXHN và Viện NLNT Việt Nam (VINATOM) cần xem việc tham mưu, xây dựng báo cáo chuyên sâu là nhiệm vụ thường xuyên, ít nhất hằng quý. Bản tin về pháp quy hạt nhân phải được xuất bản định kỳ hằng tháng, thay vì 6 tháng/lần như hiện nay, để đảm bảo tính cập nhật và hiệu quả truyền thông.

Cục ATBXHN được yêu cầu phát huy vai trò cơ quan pháp quy trong việc đồng hành với VINATOM xây dựng báo cáo nghiên cứu khả thi (FS) cho Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Đồng Nai - tiền đề quan trọng để tiến tới xây dựng nhà máy điện hạt nhân trong tương lai. Theo đó, Cục cần chủ động phối hợp xây dựng, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia phục vụ cho lĩnh vực này.

Đại diện lãnh đạo các đơn vị trao đổi tại buổi làm việc.

Thứ trưởng khẳng định việc Cục sớm xây dựng nền tảng số là yêu cầu cấp thiết, nhằm chuẩn bị cho giai đoạn triển khai khi Luật NLNT có hiệu lực. Ngoài ra, hợp tác quốc tế cần được coi là nguồn lực thiết yếu, đặc biệt trong đào tạo nhân lực và triển khai các dự án kỹ thuật. Cục ATBXHN có trách nhiệm phối hợp với VINATOM để bồi dưỡng, đào tạo cán bộ quản lý, kỹ thuật và vận hành tại các nhà máy điện hạt nhân tương lai.

Đối với các vấn đề đã được Bộ trưởng giải đáp rõ ràng. Thứ trưởng yêu cầu Cục ATBXHN cần nhanh chóng bắt tay vào hành động, không chần chừ, hoàn thành đúng tiến độ, đủ nội dung và đạt hiệu quả cao nhất theo nhiệm vụ Bộ giao. Lãnh đạo Bộ tin tưởng tập thể cán bộ Cục sẽ phát huy tinh thần đoàn kết, phối hợp hiệu quả để hoàn thành trọng trách được giao.

"Tổng chỉ huy" chiến lược quốc gia về an toàn hạt nhân

Sau khi lắng nghe báo cáo của Cục ATBXHN và ý kiến từ các đơn vị, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: Năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng khi Cục bước sang thập kỷ phát triển mới - gắn với định hướng chiến lược của Việt Nam xác lập điện hạt nhân là điện xanh và điện nền, đồng thời thúc đẩy ứng dụng NLNT trong mọi mặt của đời sống. Theo Bộ trưởng, bối cảnh mới đòi hỏi Cục phải khẳng định rõ nét vai trò điều phối tổng thể, thống nhất lực lượng và nắm giữ năng lực kỹ thuật lõi về an toàn hạt nhân.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng làm việc với Cục ATBXHN.

Đề cập đến các xu hướng nổi bật trong lĩnh vực ATBXHN trên thế giới, Bộ trưởng nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết: Cần tách bạch giữa cơ quan quản lý an toàn và cơ quan phát triển hạt nhân; Cơ quan pháp quy phải có sự độc lập tương đối về thể chế và kỹ thuật; Đầu tư cho năng lực kỹ thuật, bao gồm mô phỏng sự cố, giám sát từ xa, phân tích an toàn, đào tạo chuyên sâu, và ứng phó khẩn cấp là điều bắt buộc; Tăng cường tính minh bạch và giám sát xã hội, thông qua các báo cáo công khai, góp phần tạo sự tin tưởng từ cộng đồng; NLNT là lĩnh vực có tính quốc tế cao, Cục cần phối hợp chặt chẽ với IAEA, tuân thủ các công ước quốc tế.

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra nhiều gợi mở quan trọng nhằm tái định vị vai trò của Cục ATBXHN trong giai đoạn phát triển mới:

Thứ nhất, nâng cấp năng lực pháp quy và ứng phó sự cố. Cục cần chuyển đổi từ cơ quan hành chính sang cơ quan điều phối chiến lược quốc gia về an toàn hạt nhân, giữ vai trò "tổng chỉ huy" với năng lực kỹ thuật, thẩm quyền độc lập và có tư duy quốc tế hóa; Thành lập Phòng thí nghiệm an toàn, Trung tâm điều hành ứng phó sự cố cấp quốc gia, trang bị hệ thống mô phỏng, huấn luyện thực địa, hệ thống cảnh báo đa cấp; Xây dựng hệ thống quan trắc phóng xạ quốc gia và công cụ đánh giá nguy cơ theo nhiều cấp độ.

Thứ hai, thực hiện chuyển đổi số toàn diện. Cục cần hiện đại hóa hệ thống cấp phép, hậu kiểm, thanh tra, giám sát online, xây dựng bản đồ phóng xạ và giấy phép điện tử; Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để đánh giá rủi ro theo vùng, tích hợp dữ liệu vào hạ tầng số quốc gia.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực và mạng lưới chuyên gia. Bộ trưởng yêu cầu Cục xây dựng đề án đào tạo đội ngũ thanh tra, chuyên gia đánh giá an toàn; Thiết lập cơ chế luân chuyển cán bộ giữa Cục và VINATOM; Hình thành mạng lưới chuyên gia trong và ngoài nước, thành lập Hội đồng chuyên gia an toàn hạt nhân quốc gia.

Thứ tư, đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Cục phải chủ động mở rộng hợp tác quốc tế, tham gia sâu vào các tổ chức, công ước quốc tế, giữ vai trò đầu mối tổng hợp quốc gia về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân.

Cùng với đó, Cục được giao tiếp tục xây dựng hệ thống văn bản pháp lý: nghị định, thông tư, quy chuẩn kỹ thuật về thiết kế, xây dựng và vận hành nhà máy điện hạt nhân; Thiết lập quy trình cấp phép 5 bước, phối hợp với IAEA trong công tác kiểm tra, đánh giá; Minh bạch thông tin trong: Công bố hồ sơ an toàn, kết quả thanh tra, tăng cường truyền thông về các dự án như nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, lò nghiên cứu Đồng Nai.

Liên quan đến phát triển ứng dụng NLNT vì mục đích hòa bình, Bộ trưởng lưu ý thúc đẩy ứng dụng NLNT trong các lĩnh vực: công nghiệp, y tế, môi trường, nông nghiệp... Đồng thời rà soát và tạo hành lang pháp lý cho đầu tư tư nhân như lò phản ứng nhỏ (SMR), trung tâm chiếu xạ tư nhân, dịch vụ đồng vị phóng xạ. Phát triển chương trình ứng dụng quốc gia và mở rộng hợp tác liên ngành với các bộ, ngành.

Xây hệ sinh thái chuẩn quốc tế trong đào tạo nguồn nhân lực

Trong thực hiện các nhiệm vụ, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lưu ý Cục chuẩn bị đủ nguồn nhân lực, mạng lưới chuyên gia về an toàn bức xạ cấp quốc gia. Xây dựng đề án về đào tạo lực lượng thanh tra, chuyên gia về điện hạt nhân, phối hợp với VINATOM, các đại học và tổ chức quốc tế xây dựng chương trình huấn luyện định kỳ.

Bộ trưởng yêu cầu, Cục cần kiến tạo một hệ sinh thái đào tạo an toàn hạt nhân chuyên nghiệp, chuẩn hóa, quốc tế hóa. Phát triển đội ngũ đa ngành: kỹ thuật, luật pháp, quản trị rủi ro, truyền thông. Kết nối mạng lưới chuyên gia, cố vấn quốc tế. Xây dựng chương trình đào tạo quốc gia và cấp chứng chỉ quốc tế về ATBXHN.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Thứ trưởng Lê Xuân Định, lãnh đạo một số đơn vị trực thuộc Bộ chụp ảnh cùng Tập thể Cục ATBXHN.

Trước sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Bộ KH&CN dành cho lĩnh vực hạt nhân, Bộ trưởng yêu cầu, Cục ATBXHN cần đổi mới tư duy, tổ chức lại lực lượng, chuyển sang vai trò thống lĩnh quốc gia, biết chọn cách làm hiệu quả thay vì dàn trải.

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng bày tỏ kỳ vọng: Đất nước đặt niềm tin vào ngành KH&CN, ngành NLNT. Trọng trách đặt lên vai Cục ATBXHN và VINATOM là rất lớn. Cục ATBXHN cần chủ động, quyết liệt, khó đâu gỡ đấy và phải làm đến cùng.